Niedziela palmowa we Włoszech. Dlaczego świętuje się z gałązkami drzewa oliwnego?

W niedzielę palmową (domenica delle palme), zgodnie z wiarą chrześcijańską, świętuje się wjazd Jezusa do Jerozolimy  i jego  powitanie przez wiwatujący na Jego cześć tłum. Tak zaczyna się Wielki Tydzień, prowadzący do Paschy Zmartwychwstania, w Polsce nazywanej  Wielkanocą.

Z Ewangelii Jana 12,12-15:

 „Nazajutrz mnóstwo ludzi, którzy przyszli na święto*, usłyszawszy, że Jezus idzie do Jerozolimy;
Nabrało gałązek palmowych, wyszło mu naprzeciw i wołało: Hosanna! Błogosławiony, który przychodzi w imieniu Pana, król Izraela!
 A Jezus, znalazłszy oślątko, wsiadł na nie, jak jest napisane: Nie bój się, córko Syjonu. Oto twój król przychodzi, siedząc na oślątku.” 

cytat pochodzi z UBG (uwspółcześniona Biblia Gdańska)

 *mowa o żydowskim święcie Sukkot – święcie szałasów. Jest to radosne święto wspominające mieszkanie w szałasach i namiotach (sukka - szałas) podczas ucieczki Izraelitów z Egiptu i wędrówki do Ziemi Obiecanej 

Niedziela Palmowa to niedziela poprzedzająca Wielkanoc, rozpoczynająca Wielki Tydzień, podczas którego wspominane są ostatnie dni ziemskiego życia Chrystusa. We Włoszech w obrządku katolickim Niedziela Palmowa rozpoczyna się w miejscu poza kościołem, gdzie gromadzą się wierni, i gdzie kapłan błogosławi gałązki oliwne lub palmowe.

Jest to rytuał, odwołujący się właśnie do wjazdu Jezusa do Jerozolimy na pięć dni przed Jego śmiercią. 

Pochodzenie Niedzieli Palmowej i co łączyło ją z żydowskim świętem szałasów – Sukkot. 

Niedziela Palmowa zawdzięcza swoją nazwę biblijnej historii o wjeździe Chrystusa do Jerozolimy, która jest obecna we trzech Ewangeliach: Jana, Marka i Mateusza. W rzeczywistości Mateusz i Marek opisali, że ludzie machali gałęziami drzew  zabranymi z pól  - u Marka (11.8) i u Mateusza (21,8). Łukasz zaś nie wspomina o tym wcale, podczas gdy tylko Jan mówi o palmach. W szczególności epizod odnosi się do obchodów żydowskiego święta Sukkot, tak zwanego „święta szałasów”, z okazji którego wierni masowo przybyli z pielgrzymką do Jerozolimy i udali się do świątyni w procesji. 

Tradycja głosi, że każdy wierzący machał specjalną palemką „Lulav”, złożoną z gałęzi trzech drzew: palmy- symbolu wiary, mirtu- symbolu modlitwy idącej ku niebu oraz wierzby, której kształt liści odnosiły się do zamkniętych ust wiernych - w milczeniu przed Bogiem. Lulav trzyma się  w prawej ręce i owocami etrogu (cytron) w lewej - który był uważany za owoc doskonały, o miłym zapachu i smaku.

Dlatego właśnie według Ewangelii Jezus wjechał do Jerozolimy okrzyknięty królem na osiołku, aby symbolizować pokorę i łagodność. Według pism, tłum rozłożył swoje płaszcze na ziemi, podczas gdy inni ścinali gałęzie z drzew oliwnych i palm, które są obfite w tym regionie i radośnie machali nimi, aby uczcić syna Bożego oraz wołali: 

«Hosanna!
Błogosławiony Ten, który przychodzi w imię Pańskie
Błogosławione królestwo ojca naszego Dawida, które przychodzi.
Hosanna na wysokościach!» 

I to jest właśnie piosenka, która nadal towarzyszy obchodom Niedzieli Palmowej w kościele katolickim. 

Ale dlaczego właśnie we Włoszech święci się gałązki oliwne? Odpowiedź jest bardzo prosta: gałązki oliwne są alternatywą dla palmowych ze względu na niedostatek we Włoszech tych ostatnich. Palm jest zdecydowanie mniej, a gajów oliwnych pod dostatkiem. Dlatego właśnie można do kościoła przyjść z gałązką oliwną. 

Obchody Niedzieli palmowej w innych kościołach chrześcijańskich we Włoszech. 

Mimo, że zdecydowana większość wierzących deklaruje we Włoszech przynależność do kościoła katolickiego, mamy tu też takie mniejszości jak protestanci, których jest około 750 tysięcy- około  i ortodoksyjne. Nie wszystkie kościoły protestanckie świętują błogosławiąc gałązki palmowe czy oliwne. 

Wszystkie natomiast kościoły świętują ten dzień szczególną liturgią, inspirowaną wyżej wymienionymi wydarzeniami biblijnymi. 

Na przykład w wielu kościołach waldensów w dolinach alpejskich przeprowadza się w niedzielę palmową ponowienie wyznania wiary przez młodych katechumenów. Dziewczęta i chłopcy, którzy zostali ochrzczeni jako dzieci, po zakończeniu nauki biblijnej, która trwa do 17 roku życia, są zapraszani do potwierdzenia chrztu, właśnie w "Niedzielę palmową". Oznacza to, że zachęca się ich do rozważenia z pełną swobodą, czy chcą podjąć się zadania uczniów Chrystusa.

 W przypadku kościoła ortodoksyjnego „Niedziela palmowa”, ze względu na inny kalendarz świąt, przypada w 2021 roku 25 kwietnia. 

W przypadku rosyjskich kościołów ortodoksyjnych zamiast liści palmowych używano palemek zrobionych z gałązek wierzby. 

Germanie i Słowianie używali również bazi do sporządzania "palemek". I tak doszliśmy do tego dlaczego w Polsce nie używa się gałązek palmowych, ani oliwnych ale „palemki” z dostępnych darów ziemi.

 Niedziela Palmowa w Polsce 

W Polsce wierzba traktowana jest jako roślina miłująca życie, ponieważ wierzby potrafią rosnąć nawet w najgorszych warunkach. Młode drzewka bardzo łatwo się przyjmują, a zwykła, ucięta gałązka wierzbowa, po tym, jak włoży się ją do wody, po krótkim czasie wypuszcza nowe listki.

 Palmę przyozdabia się także wiecznie zielonymi roślinami: tują, świerkiem, borówkami leśnymi, bukszpanem, cisem. Całą palmę dekoruje się potem kolorowymi wstążkami i suszonymi kwiatami. 

Obrzęd święcenia zielonych gałązek, czyli palm wielkanocnych, wprowadzono do liturgii kościelnej dopiero w XI wieku.

Koniec

autor: Halina Różańska